अनस्कूलिंग ही संज्ञा 1970 मध्ये शिक्षक जॉन हॉल्ट यांनी शोधून काढली. ही शिकण्याची अनौपचारिक शैली आहे ज्यात मुले नैसर्गिक जीवनातील अनुभव आणि दैनंदिन उपक्रमांद्वारे शिकतात. अनस्कूलिंग ही होमस्कूलिंगची अभ्यासक्रम मुक्त अंमलबजावणी मानली जाते. शिकण्याची ही पद्धत विद्यार्थ्याने निवडलेल्या उपक्रमांमधून ज्ञान वाढविण्याचे आणि कौशल्य विकसित करण्याचे प्राथमिक साधन म्हणून समर्थन देते. अनस्कूलिंगमध्ये, मुले विविध दैनंदिन उपक्रमांद्वारे आणि अनुभवांद्वारे शिकतात, जसे की खेळ, घरगुती जबाबदाऱ्या, वैयक्तिक आवडीनिवडी आणि कुतूहल, इंटर्नशिप्स आणि कामाचा अनुभव, प्रवास, पुस्तके, पर्यायी वर्ग, कुटुंब, मार्गदर्शक आणि सामाजिक संवाद.
अनस्कूलिंगचे समर्थक शिकण्याच्या पारंपारिक, शालेय आणि अभ्यासक्रम आधारित दृष्टिकोनाच्या उपयुक्ततेवर प्रश्न करतात. त्यांचा असा विश्वास आहे की पारंपारिक शालेय शिक्षण रचना आणि त्यांचा असा समज आहे की एका निश्चित वेळेतच शिकणे, प्रमाणित टेस्टमध्ये श्रेणीकरण पद्धती, त्यांच्या स्वतःच्या वयोगटातील मुलांमध्ये राहण्याची आणि परस्परसंवाद करण्याची सक्ती, शिकणाऱ्याला त्यांच्या वैयक्तिक परिस्थितीत हे मदत करते की नाही याची पर्वा न करता गृहपाठ करण्याची सक्ती, शिकणाऱ्यांना एका प्राधिकरणाच्या व्यक्तीच्या सूचना ऐकण्यास आणि त्यांचे पालन करण्यास भाग पाडणे आणि पारंपारिक शालेय शिक्षणाची अशी विविध वैशिष्ट्ये मुलांच्या विकासासाठी खऱ्या दृष्टीने मदत करत नाहीत. प्रत्येक मुल हे वेगळे आहे आणि त्यांचा विश्वास आहे की, अनस्कूलिंग त्यांच्या वैयक्तिक गरजा पूर्ण करु शकते.
अनस्कूलिंगमध्ये पालकांनी हे करणे आवश्यक आहे:
- सर्व मुलांच्या हिताचा समान आदर करा.
- मुलांना त्यांच्या स्वतःच्या दैनंदिन जीवनात समाविष्ट करा – सर्वसामान्यांपेक्षा अधिक “ओपन बुक ” यासारखे जीवन जगा..
- मुलांना आवड असलेल्या गोष्टींचा पाठपुरावा करा आणि हे विविध मार्गांनी करा.
- घरात आणि घराबाहेर विविध प्रकारच्या अनुभवांसह समृद्ध कौटुंबिक जीवन जगा.
- घराच्या आसपासचे आवश्यक स्त्रोत प्रदान करा जे रोमांचक आणि उत्तेजक आहेत.
- मुलांना चर्चेत समाविष्ट करणे आवश्यक आहे – संभाषणात वेळ घालवा; अनस्कूलिंगमध्ये गुंतलेली ही कदाचित सर्वात महत्त्वाची पालकांची “कृती” आहे.
- खेळण्याच्या क्रियाकलापांमध्ये सामील असले पाहिजे, मजा करा आणि त्यांच्या सभोवतालच्या आश्चर्यकारक जगाचे कौतुक करा.
- त्यांच्या विचार आणि वागणुकीबद्दल स्वत: ला जागरूक करण्याचा प्रयत्न करा.
- हेतूपूर्वक त्यांची कल्पनाशक्ती वाढवा, तयार करण्याचा प्रयत्न करा, त्यांच्या गृहितकांवर प्रश्नचिन्ह लावा, त्यांच्या स्वयंचलित आवेगांचे परीक्षण करा.
- त्यांचे मूल काय करत आहे याकडे खूप लक्ष द्या.
- मुलांच्या कृतीचे कारण ओळखा, की मूल “शिकण्यासाठी जन्मलेले” आहे आणि ते नेहमी शिकत असते.
- त्यांच्या मुलांच्या विशेष पसंतीच्या शिक्षण पद्धती जाणून घ्या.
- मुलाच्या आवडींना पाठिंबा द्या.
अनस्कूलिंगची तत्त्वे आहेत:
- शिकण्याची प्रक्रिया सर्व वेळ घडत असते. मेंदू कधीही काम करणे थांबवत नाही आणि वेळ ‘शिकण्याचा कालावधी’ आणि ‘नॉन-लर्निंग कालावधी’ मध्ये विभागणे अशक्य आहे. एखाद्या व्यक्तीच्या आजूबाजूला घडणारी प्रत्येक गोष्ट, ते जे ऐकतात, पाहतात, स्पर्श करतात, वास घेतात आणि चव घेतात, ते शिकण्यास कारणीभूत ठरते.
- जबरदस्तीने शिकण्याची गरज नाही. शिकणे कुणाच्या इच्छेविरुद्ध जाऊ शकत नाही. बळजबरीने लोकांना वाईट वाटते आणि प्रतिकार निर्माण होतो.
- शिकायला छान वाटतं. हे समाधानकारक आणि फायदेशीर आहे. बाह्य पुरस्कारांचे अवांछित दुष्परिणाम असू शकतात जे शिकण्यास समर्थन देत नाहीत.
- जेव्हा एखादी व्यक्ती गोंधळलेली असते तेव्हा शिकणे थांबते. सर्व शिक्षण सामान्य ज्ञानावर आधारित असले पाहिजे.
- जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला खात्री असते की शिकणे कठीण आहे, तेव्हा शिकणे कठीण होते. दुर्दैवाने, बहुतेक शिकवण्याच्या पद्धती असे मानतात की शिकणे अवघड आहे आणि हा धडा प्रत्यक्षात विद्यार्थ्यांना “शिकवला” जातो.
- शिकणे अर्थपूर्ण असले पाहिजे. जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला मुख्य मुद्दा दिसत नाही, जेव्हा त्यांना माहिती नसते की माहिती कशी संबंधित आहे किंवा ती ‘वास्तविक जगात’ कशी उपयुक्त आहे, तेव्हा शिकणे हे ‘वास्तविक’ ऐवजी वरवरचे आणि तात्पुरते असते.
- शिकणे अनेकदा आकस्मिक असते. याचा अर्थ असा की जेव्हा आपण आनंद घेत असलेल्या क्रियाकलापांमध्ये भाग घेतो तेव्हा आपण शिकतो आणि शिकणे हा एक प्रकारचा ‘साइड बेनिफिट’ आहे.
- शिकणे ही सामान्यतः एक सामाजिक क्रियाकलाप असते, जी इतरांपासून अलिप्तपणे घडते असे नाही. आम्हाला स्वारस्य असलेली कौशल्ये आणि ज्ञान असलेल्या इतर लोकांकडून आम्ही शिकतो. त्यांच्याकडून आपण विविध प्रकारे शिकतो.
- सर्व शिक्षणामध्ये भावना आणि बुद्धी यांचा समावेश होतो.
Embibe चे प्रॉडक्ट/वैशिष्ट्ये: एकापेक्षा अधिक कॉन्टेन्टचे प्रकार
शिकणे आता फक्त मार्कांसाठी राहिलेले नाही! अभ्यासक्रमाच्या पलीकडे शिकण्यात मजा आहे. विद्यार्थ्यांना संकल्पनांचे सर्वांगीण ज्ञान मिळवून देण्याचा Embibe चा हेतू आहे. Embibeचे ‘स्पष्टीकरणकर्ते’ व्हिडिओ तसेच वेबवरील क्युरेट केलेले व्हिडिओ विद्यार्थ्यांना कोणत्याही विषयावर अधिक समजून घेण्यास मदत करतात. आमच्या स्वतःच्या ‘सर्च’ द्वारे समर्थित ‘लर्न’ मॉड्यूलमध्ये खालील प्रकारचे एक किंवा अधिक व्हिडिओ आहेत:
- DIY (स्वतः करा) व्हिडिओ,
- कूबो व्हिडिओ,
- व्हर्च्युअल लॅब व्हिडिओ,
- वास्तविक जीवनातील उदाहरणे व्हिडिओ,
- टॉपिकवर फसवेगिरी किंवा टॉपिकवरील गमतीदार व्हिडिओ,
- प्रयोग,
- सोडवलेली उदाहरणे
Embibe चे इंटरॅक्टिव्ह, आकर्षक 2D आणि 3D जग विद्यार्थ्यांमध्ये कुतूहल निर्माण करते आणि त्यांना त्यांच्या अभ्यासाच्या प्रेमात पाडते. आमचे निवेदक विद्यार्थ्यांची कल्पकता कॅप्चर करतात आणि ती मजेशीर व्हावीत अशा पद्धतीने कथा विणतात.
Scan to download the app 
